ترجمه و شرح شعر : آلنینگدا (فراغی)
بسم الله الرحمن الرحیم
آراء و اندیشه های مخدوم قلی فراغی از دیدگاه قرآن و احادیث نبوی (۵)
(با همکاری بنیاد فرهنگی نظریۀ همگرایی تمدن ها)
تحقیق : حافظ اراز محمد آخوند یمرلی
ترجمه و شرح شعر : آلنینگدا
(صفحۀ ۵۸ ، ۵۹ نسخۀ قاضی) ـ موضوع : دینی
فهرست مطالب :
۱ـ اصل خلقت انسان از خاک ۲ـ جهنّم هفت باب (طبقه) دارد ۳ـ روز قیامت : روز فرار از نزدیکترین کسان ۴ـ قبر و قبرستان در قرآن ۵ ـ اشعار دیگر فراغی در مورد قبر و لحد ۶ ـ حساب ذرّه ذرّه اعمال ۷ ـ عذاب آخرت ، عذابی شدید و پایدار ۸ ـ امر به معروف و نهی از منکر
آلنینگدا
نأ گونونگه شاد بۏلار سن ، آدمزاد سانسیز خطر آه و زارلار آلنینگدا
ای انسان ! درحالی که خطرات فراوان و آه و زارها در انتظارت به کمین نشسته ، شادمانی [توأم با تکبّر] برای چیست ؟
لغات : آلنینگدا = اَوِینگدا ــ آل : روبرو ، مقابل ، پیش (فرهنگ ترکی نوین) .
*
نیچیک طاقت قیلار بیر مشت تۏپراق یدی دَوزخ آدلی نارلار آلنینگدا
این انسان ضعیف و ناتوان چگونه تاب و تحمّل آتش [سوزان]هفت جهنّم را خواهد داشت .
۱ـ اصل خلقت انسان از خاک
وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦٓ أَنۡ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ إِذَآ أَنتُم بَشَرٞ تَنتَشِرُونَ ٢٠
و [یکی دیگر] از نشانه‌های او تعالی [این] است که شما را از خاک آفرید ، سپس انسان‌هایی شدید [که تولید مثل کردید و در زمین] پراکنده گشتید .
بیر قیســــیم توپراقدان آدم یـــــارادار قایغینی کؤپ چکمانگ ، محنتینگ آرتار
*
۲ـ جهنّم هفت باب (طبقه) دارد
براساس روايات اسلامي ، بهشت هشت در دارد . و بر اساس تصريح قرآن مجید جهنم داراي هفت در است ؛
وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوۡعِدُهُمۡ أَجۡمَعِينَ ٤٣ لَهَا سَبۡعَةُ أَبۡوَٰبٖ لِّكُلِّ بَابٖ مِّنۡهُمۡ جُزۡءٞ مَّقۡسُومٌ ٤٤ (حجر)
و بی‌تردید ، دوزخ وعده‌گاه همۀ آنان است. [دوزخ] هفت در دارد [و] برای هر دری ، گروهی از آنان تقسیم [و مشخص] شده‌اند».
جهنم میعادگاه تمام گمراهان و پیروان شیطان است ،
این هفت در به صورت هفت طبقه است که هر طبقه به عدّه ای از پیروان شیطان اختصاص دارد .
اسامي درهاي جهنم ، در روايات اسلامي به اين مطلب اشاره شده و اسامي آنها معين شده اند كه خلاصة آنها چنين است:
۱ ـ جحیم : جحیم نامیده مى شود ؛ چون به شدّت ، افروخته است.
۲- لظی : لظى نامیده مى شود ؛ چون سوزاننده است.
۳ – سقر: سقر نامیده مى شود ؛ چون چهره را دگرگون مى نماید.
۴- حطمه : حطمه نامیده مى شود ؛ چون همه چیز را در هم مى شکند و در عمق جان نفوذ مى کند.
۵ – هاویه : هاویه نامیده مى شود ؛ چون تبهکاران در عمق آن سقوط مى نمایند.
۶ – سعیر : سعیرگفته می شود ، چون زبانه مى کشد.
۷- جهنم : جهنّم نامیده مى شود ؛ چون آتش آن به سختى بر انسان حمله مى کند ، یا این که از عمق زیادى برخوردار است.
*
بی‌وفادا بأش گۆن بۏلان شادینگا آلدانماغین ، اۏل گۆن دۆشِر یادینگا
فریب شادی [گذرای] این دنیای بی وفای پنج روزه را نخور ، بلکه آن روز [آمدنی قیامت] را به خاطرت بیاور .
بی وفا : کنایه از دنیا و متعلّقات آن
وفاسی یۏق ، مونی اخلاصلی تو‌تما اصلی مو‌نو‌نگ بی‌وفادیر، یارانلار (فراغی)
بأش گون : «پنج روز . کنایه است از مدت اندک چنانکه گویند دنیا پنج روز است :
گل همین پنج روز و شش باشد وین گلستان همیشه خوش باشد. (سعدی) (لغت‌نامه دهخدا)
بۇ دُنیأ دییگه نینگ کؤنه سارایدېر، اوَّلی تۏی – بایرام ، آخېری وایدېر،
بۇ دُنیأده همّه بأش گۆن میهماندېر، بیر – بیره‌گینگ قدرېن ینه بیل یاغشې (فراغی)
*
تانگلا اۏندا هیچ کیم یتمز دادینگا قبر، لحد دیین دارلار آلنینگدا
فردا که در قبر و لحد جای گرفتی ، هیچ کسی نیست که به دادت برسد .
تانگلا : اِرته ، سونگ ،گلاجکده ، گلجک گون ، در آینده (قاضی)
۳ـ روز قیامت : روز فرار از نزدیکترین کسان
فَإِذَا جَآءَتِ ٱلصَّآخَّةُ ٣٣ يَوۡمَ يَفِرُّ ٱلۡمَرۡءُ مِنۡ أَخِيهِ ٣٤ وَأُمِّهِۦ وَأَبِيهِ ٣٥ وَصَٰحِبَتِهِۦ وَبَنِيهِ ٣٦ لِكُلِّ ٱمۡرِيٕٖ مِّنۡهُمۡ يَوۡمَئِذٖ شَأۡنٞ يُغۡنِيهِ ٣٧
هنگامی که [آن] صدای مهیب [قیامت] فرارسد، روزی که انسان از برادرش می‌گریزد و از مادرش و از پدرش و از زنش و پسرانش [نیز می‌گریزد]، در آن روز، هر کس را کاری است که او را به خودش سرگرم می‌دارد [و از دیگری بازمی‌دارد].
قورقی دوشر پیغامبرلر جانینا اۏغۇل گلمز آتاسی‌نینگ یانینا (فراغی)
*
خلایق‌لار سیلماز گوزده یاشینی تانیشار، سوراشماز قوم-خویشینی (فراغی)
*
۴ـ قبر و قبرستان در قرآن
ثُمَّ أَمَاتَهُۥ فَأَقۡبَرَهُۥ ٢١
آنگاه [پس از پایان عمر،] او را میرانْد و در قبر [پنهان] نمود .
أَلۡهَىٰكُمُ ٱلتَّكَاثُرُ ١ حَتَّىٰ زُرۡتُمُ ٱلۡمَقَابِرَ ٢
زیاده‌خواهی ، شما را به خود مشغول [و از یادِ پروردگار غافل] ساخت تا [پایانِ] كارتان به گورستان رسید.
۵ـ اشعار دیگر فراغی در مورد قبر و لحد
یاقاسیز ، اتِک سیز بیر دون بیچرلر ایشیک سیز ، توینوک سیز اؤی لری باردیر
*
ایشیک سیز ، توینوک سیز جایه بیر گون التیپ سالاجاقـــدیر
*
یاقاسیز، اتک‌سیز دو‌نا گیرر سن توینوکسیز اؤی‌لره سالسا گرکدیر
لحد آتلی دار، دۆشِک‌سیز اؤی باردیر اول اؤی ایچره تا قیامت یاتار سن
*
بیلر سن ، بی‌وفا ، اعتبارینگ یۏق یامان ایش قیلماقدان اؤزگه کارینگ یۏق
ای انسان بی وفا ! با آن که می دانی که اعتباری نداری ، امّا باز هم عملی جز مبادرت به انجام کار زشت نداری .
ای بی‌غیرات، نامیسینگ یۏق، عارینگ یۏق خوف و خطر بی‌شمارلار آلنینگدا
ای بی غیرت ! عاری از عار و ناموس ، خوف و خطرهای بی شماری را در پیش رو داری .
ذَرّه-ذَرّه بیر- بیر سۏرسالار حساب روسیاه ، شرمنده ، برر سن جَواب
برای همۀ اعمالت حتی کوچکترین آنها ، با شرمندگی و روسیاهی حتماً حساب پس خواهی داد .
۶ـ حساب ذرّه ذرّه اعمال
يَٰبُنَيَّ إِنَّهَآ إِن تَكُ مِثۡقَالَ حَبَّةٖ مِّنۡ خَرۡدَلٖ فَتَكُن فِي صَخۡرَةٍ أَوۡ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ أَوۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ يَأۡتِ بِهَا ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٞ ١٦
ترجمه : [لقمان گفت: «پسرم، اگر [عمل نیک یا بد] همسنگِ دانۀ خردل باشد و درون تخته‌سنگی یا در [گوشه‌ای از] آسمان‌ها یا در زمین [نهفته] باشد، الله آن را [روز قیامت به حساب] می‌آورد . بی‌تردید، الله باریک بینِ آگاه است.
*
ایستأر سنی برمک اۆچین قین عذاب یۆز مۆنگ سانسیز خریدارلار آلنینگدا
در حالی که انواع ناملایمات را در پیش رو داری ، [آویزۀ گوشت کن که] روزی تو را برای دادن عذابی دردناک فرا خواهد خواند .
۷ـ عذاب آخرت ، عذابی شدید و پایدار
وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي مَنۡ أَسۡرَفَ وَلَمۡ يُؤۡمِنۢ بَِٔايَٰتِ رَبِّهِۦۚ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبۡقَىٰٓ ١٢٧
و کسی را که [در گمراهی و گناه] زیاده‌روی کند و به آیات پروردگارش ایمان نیاورد ، این گونه کیفر می‌دهیم ؛ و قطعاً عذاب آخرت شدیدتر و پایدارتر(از عذاب این جهان) است.
اشیت بۇ دم اگر بۏلسانگ غَیرات‌لی حالینگ بۏلار گۆنبه - گۆندن هیهات‌لی
اگر غیرت داری همین الآن این حرف ها را خوب گوش کن ، چرا که [با بالا رفتن سِنّ و پیر شدنت] روز به روز حالت ناتوان و ضعیف خواهد شد .
هیهات : اؤکونچ ، حسرت ، آرمان ، در فارسی در مقام افسوس و حسرت گفته می شود .
«چاقایین!» دییپ اۏ‌تۇ‌ریپ دیرهَیبت لی بۇغرا کیبی اۇلۇغ مارلار آلنینگدا
مارهای با هیبتی به بزرگی و ضخامت شتر[شتر نر دو کوهانه] برای فرو کردن نیش های زهر آگین خود در انتظارت به کمین نشسته است .
غافل بۏ‌لۇ‌پ امرِ معروف اتمه‌سنگ بیلیپ دۇ‌رۇ‌پ، دۏغری یۏلا گیتمه‌سنگ
آخرت یاراغین مۇ‌ندا تۇ‌تماسانگ پیداسیز پشیمان ، زارلار آلنینگدا
اگر از روی غفلت [و سهل انگاری] امر به معروف را بجا نیاوری ، و آگاهانه و دانسته به راه راست و درست نروی ، و برای روز آخرت توشۀ راهت را مهیّا نکنی ، پشیمانی های بی حاصل و آه و زارها در انتظارت هستند .
امر به معروف و نهی از منکر
كَانُواْ لَا يَتَنَاهَوۡنَ عَن مُّنكَرٖ فَعَلُوهُۚ لَبِئۡسَ مَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ ٧٩ (مائده)
ترجمه : آنان از اعمال زشتی که انجام می‌دادند دست نمی‌کشیدند و همدیگر را از زشتکاری‌ها نهی نمی‌کردند و پند نمی‌دادند . و چه کار بدی می‌کردند! (چرا که دسته ای مرتکب منکرات می‌شدند و گروهی هم سکوت می‌نمودند ، و بدین وسیله همه مجرم می‌گشتند).
توضيحات : «لا يَتَنَاهَوْنَ»: یکدیگر را نصیحت نمی‌نمودند و از منکرات نهی نمی‌کردند. از منکرات دست نمی‌کشیدند. (تفسیر نور)
*
مخدومقلی ، نچۆن غافل یؤرر سن بی‌بقا دنیاده تا کَی دۇرار سن؟!
ای مخدومقلی ، چرا باز هم در حال غفلت بسر می بری ، مگر در این دنیای گذرا و فانی تا کی باقی خواهی ماند ؟!
نیچه سَودا بار باشیندا ، بیلر سن صراط اۆزره انتظارلار آلنینگدا
با آنکه می دانی در پل صراط مستقیم چه انتظارها [ی شاق و سختی] در پیش رو داری ، باز هم سوداهای زیادی در سر می پرورانی .
…………………………
منابع :
۱ . فرهنگ ترکی نوین ۲. تفسیر نور ۳ . قرآن مجید ۴. نرم‌افزار دیوان مخدومقلی فراغی ، با همکاری استادان عطا گزلی، تاقی زاده ، گری ۵. سایت جامع التفاسیر و الترجمات ۶. فرهنگ قاضی ۷. شرح صوتی استاد امانقلیچ شادمهر
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.